ભારતમાં નકલી પત્રકારો સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી થઈ શકે છે

ભારતમાં નકલી પત્રકારો સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી થઈ શકે છે. આવા કૃત્યો ગુનાહિત માનવામાં આવે છે અને તેના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે. અહીં કેટલીક સંભવિત કાર્યવાહીઓ આપેલી છે:
કાયદાકીય કાર્યવાહી

  • છેતરપિંડી અને ઢોંગ (Impersonation): ભારતીય દંડ સંહિતા (Indian Penal Code – IPC) હેઠળ, કોઈ વ્યક્તિ તરીકે ઢોંગ કરવો અથવા ખોટી ઓળખ આપવી એ ગુનો છે. જો કોઈ વ્યક્તિ પત્રકાર હોવાનો ઢોંગ કરીને કોઈ લાભ મેળવે છે અથવા નુકસાન પહોંચાડે છે, તો તેને આ કાયદા હેઠળ સજા થઈ શકે છે.
  • ગુનાહિત ષડયંત્ર (Criminal Conspiracy): જો નકલી પત્રકારો કોઈ ગુનાહિત હેતુ માટે એકબીજા સાથે મળીને કામ કરે છે, તો તેમના પર ગુનાહિત ષડયંત્રનો આરોપ લાગી શકે છે.
  • માનહાનિ (Defamation): જો નકલી પત્રકાર ખોટા સમાચાર ફેલાવીને અથવા કોઈની પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન પહોંચાડીને માનહાનિ કરે છે, તો તેની સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી થઈ શકે છે.
  • બ્લેકમેલિંગ અને પૈસા પડાવવા (Extortion): કેટલાક કિસ્સાઓમાં, નકલી પત્રકારો લોકોને ધમકાવીને અથવા ખોટા સમાચાર ફેલાવવાની ધમકી આપીને પૈસા પડાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. આવા કિસ્સાઓમાં તેમના પર બ્લેકમેલિંગ અને ખંડણીનો ગુનો દાખલ થઈ શકે છે.
  • માહિતી ટેકનોલોજી અધિનિયમ (Information Technology Act, 2000): જો આ પ્રવૃત્તિઓ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ, સોશિયલ મીડિયા અથવા ઇન્ટરનેટ દ્વારા કરવામાં આવે છે, તો આ કાયદા હેઠળ પણ કાર્યવાહી થઈ શકે છે, ખાસ કરીને ખોટી માહિતી ફેલાવવા અથવા સાયબર ક્રાઇમ કરવા બદલ.
  • ખોટી માહિતી ફેલાવવી (Spreading False Information): ખોટા સમાચાર અથવા ભ્રામક માહિતી ફેલાવવી એ પણ ગુનો છે, ખાસ કરીને જો તે જાહેર વ્યવસ્થાને ખલેલ પહોંચાડે અથવા કોઈ ગુનાને ઉશ્કેરે.
  • વ્યાપારી પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન (Brand/Personality Rights Violation): જો કોઈ જાણીતા પત્રકાર અથવા મીડિયા હાઉસના નામ, ફોટા અથવા લોગોનો દુરુપયોગ કરીને ઢોંગ કરવામાં આવે છે, તો તે બૌદ્ધિક સંપત્તિ અધિકારો (Intellectual Property Rights) અને પર્સનાલિટી રાઈટ્સ (Personality Rights) ના ઉલ્લંઘન હેઠળ પણ કાર્યવાહી કરી શકાય છે. તાજેતરમાં દિલ્હી હાઈકોર્ટે આવા એક કેસમાં નકલી યુટ્યુબ ચેનલો સામે કાર્યવાહી કરી છે.
    કાર્યવાહી કોણ કરી શકે?
  • પોલીસ: પીડિત વ્યક્તિ અથવા સંસ્થા પોલીસમાં ફરિયાદ નોંધાવી શકે છે, જેના આધારે પોલીસ તપાસ કરીને ગુનેગારોની ધરપકડ કરી શકે છે.
  • મીડિયા સંસ્થાઓ: જે મીડિયા સંસ્થા અથવા પત્રકારનો ઢોંગ કરવામાં આવ્યો હોય, તે કાયદેસરની કાર્યવાહી કરી શકે છે.
  • પ્રેસ કાઉન્સિલ ઓફ ઇન્ડિયા (Press Council of India): પત્રકારત્વના ધોરણો જાળવવા માટે આ સંસ્થા ફરિયાદોની તપાસ કરી શકે છે, જોકે તેની સત્તાઓ મર્યાદિત છે અને તે મુખ્યત્વે નૈતિક માર્ગદર્શન આપે છે.
  • કોર્ટ: પીડિત વ્યક્તિ સીધી કોર્ટમાં કેસ દાખલ કરી શકે છે, જેમાં નુકસાન ભરપાઈ કરવા અથવા આવા કૃત્યો બંધ કરવા માટે આદેશની માંગ કરી શકાય છે.
    કેવી રીતે બચવું અને શું કરવું?
  • સાવચેતી: કોઈપણ પત્રકારની ઓળખ ચકાસવી. સત્તાવાર પ્રેસ કાર્ડ અથવા સંસ્થાની વેબસાઇટ દ્વારા પુષ્ટિ કરવી.
  • રિપોર્ટ કરો: જો તમને કોઈ શંકાસ્પદ નકલી પત્રકાર જણાય, તો તાત્કાલિક સ્થાનિક પોલીસ અથવા સાયબર ક્રાઇમ સેલમાં રિપોર્ટ કરો.
  • પુરાવા એકઠા કરો: જો તમે આવા કોઈ ઢોંગનો ભોગ બન્યા હો, તો શક્ય તેટલા પુરાવા (જેમ કે વાતચીતના રેકોર્ડ, ફોટા, વીડિયો) એકઠા કરો, જે કાયદેસરની કાર્યવાહીમાં મદદરૂપ થશે.
    નકલી પત્રકારોની પ્રવૃત્તિઓ સમાજમાં ગેરમાર્ગે દોરનારી અને જોખમી હોઈ શકે છે, તેથી આવા કિસ્સાઓમાં સત્વરે કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવી જરૂરી છે.