ભારતમાં સરકારી કર્મચારીઓ માટે ભેટ સ્વીકારવા સંબંધિત નિયમો સેન્ટ્રલ સિવિલ સર્વિસિસ રૂલ્સ, (Central Civil Services (Conduct) Rules, 1964) હેઠળ નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યા

ભારતમાં સરકારી કર્મચારીઓ માટે ભેટ સ્વીકારવા સંબંધિત નિયમો સેન્ટ્રલ સિવિલ સર્વિસિસ (કન્ડક્ટ) રૂલ્સ, 1964 (Central Civil Services (Conduct) Rules, 1964) હેઠળ નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યા છે. આ નિયમો ભેટોના સ્વીકાર પર અમુક મર્યાદાઓ અને શરતો લાદે છે જેથી ભ્રષ્ટાચાર અને અનૈતિક પ્રભાવને અટકાવી શકાય.
સામાન્ય નિયમો
સામાન્ય રીતે, સરકારી કર્મચારીઓ કોઈ પણ ભેટ સ્વીકારી શકતા નથી. જોકે, કેટલાક અપવાદો છે:

  • નજીકના સંબંધીઓ અને અંગત મિત્રો: લગ્ન, વર્ષગાંઠ, અંતિમ સંસ્કાર અથવા ધાર્મિક કાર્યો જેવા પ્રસંગોએ, જ્યારે ભેટ આપવી એ પ્રવર્તમાન ધાર્મિક અને સામાજિક રિવાજ મુજબ હોય, ત્યારે સરકારી કર્મચારી પોતાના નજીકના સંબંધીઓ અથવા અંગત મિત્રો પાસેથી ભેટ સ્વીકારી શકે છે, જેમની સાથે તેને કોઈ સત્તાવાર વ્યવહાર ન હોય. જો આવી ભેટની કિંમત નિર્ધારિત મર્યાદા કરતાં વધુ હોય, તો સરકારે જાણ કરવી ફરજિયાત છે:
  • ગ્રુપ ‘A’ પોસ્ટ: ₹25,000/- થી વધુ.
  • ગ્રુપ ‘B’ પોસ્ટ: ₹15,000/- થી વધુ.
  • ગ્રુપ ‘C’ પોસ્ટ: ₹7,500/- થી વધુ.
  • અન્ય કિસ્સાઓમાં:
  • ગ્રુપ ‘A’ અને ‘B’ પોસ્ટ: ₹5,000/- થી વધુની ભેટ સરકારની મંજૂરી વિના સ્વીકારી શકાતી નથી.
  • ગ્રુપ ‘C’ પોસ્ટ: ₹2,000/- થી વધુની ભેટ સરકારની મંજૂરી વિના સ્વીકારી શકાતી નથી.
    “ભેટ” માં શું શામેલ છે?
    “ભેટ” શબ્દમાં મફત પરિવહન, બોર્ડિંગ, લોજિંગ અથવા અન્ય સેવાઓ અથવા કોઈપણ નાણાકીય લાભ શામેલ છે, સિવાય કે તે નજીકના સંબંધી અથવા અંગત મિત્ર દ્વારા પ્રદાન કરવામાં આવે જેનો સરકારી કર્મચારી સાથે કોઈ સત્તાવાર વ્યવહાર ન હોય.
    ભેટ ન ગણાય તેવા કિસ્સા
  • સામાન્ય ભોજન, લિફ્ટ અથવા અન્ય સામાજિક આતિથ્યને ભેટ ગણવામાં આવતું નથી.
  • સરકારી કર્મચારીઓએ એવી કોઈપણ વ્યક્તિ, ઔદ્યોગિક કે વ્યાપારી પેઢીઓ, સંસ્થાઓ વગેરે પાસેથી મોંઘી અથવા વારંવારની આતિથ્ય સ્વીકારવાનું ટાળવું જોઈએ, જેમની સાથે તેમને સત્તાવાર વ્યવહાર હોય.
    ભ્રષ્ટાચાર નિવારણ અધિનિયમ, 1988
    ભેટો આપવી અથવા સ્વીકારવી એ ભ્રષ્ટાચાર નિવારણ અધિનિયમ, 1988 હેઠળ “અયોગ્ય લાભ” (undue advantage) તરીકે ગણી શકાય છે. જો કોઈ ભેટ સરકારી કર્મચારીને તેની સત્તાવાર ફરજો અયોગ્ય રીતે અથવા અપ્રમાણિકપણે કરવા માટે પ્રેરિત કરવાના ઈરાદાથી આપવામાં આવે, તો તે ગુનો ગણાય છે.
    ટૂંકમાં, સરકારી કર્મચારીઓ માટે ભેટ સ્વીકારવા અંગે કડક નિયમો છે. જોકે, કેટલાક ચોક્કસ પ્રસંગો અને મર્યાદાઓમાં ભેટ સ્વીકારવાની છૂટ છે, પરંતુ તેમાં પણ પારદર્શિતા અને સરકારને જાણ કરવી અનિવાર્ય છે.