કચ્છ જિલ્લો કુદરતી સંપત્તિ અને ખાસ કરીને ખનીજોથી ભરપૂર

કચ્છ જિલ્લો કુદરતી સંપત્તિ, ખાસ કરીને ખનીજોથી ભરપૂર છે. અહીં વિવિધ પ્રકારના મુખ્ય અને ગૌણ ખનીજો વિપુલ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે, જે ઔદ્યોગિક દ્રષ્ટિએ જિલ્લા માટે એક મુખ્ય શક્તિ છે.
કચ્છમાં જોવા મળતા મુખ્ય ખનીજો:

• લિગ્નાઇટ: કચ્છમાં લિગ્નાઇટનો મોટો ભંડાર છે, ખાસ કરીને નખત્રાણા, માંડવી, લખપત અને રાપર તાલુકાઓમાં. પાનધ્રો ખાતે આવેલું કચ્છ લિગ્નાઇટ તાપ વિદ્યુત મથક GSECLનું એકમાત્ર લિગ્નાઇટ કોલસા આધારિત મથક છે, જે નજીકની ખાણોમાંથી લિગ્નાઇટ મેળવે છે.
• બોક્સાઇટ: કચ્છમાં ગુજરાતનો સૌથી મોટો બોક્સાઇટ ભંડાર છે. અહીં મળતું બોક્સાઇટ મુખ્યત્વે ગિબ્સિટીક પ્રકારનું છે. જોકે, મોટાભાગનું બોક્સાઇટ ઓછી ગુણવત્તાનું હોવાથી તેને શુદ્ધિકરણની જરૂર પડે છે. કચ્છમાંથી બોક્સાઇટની નિકાસ પણ થાય છે.
• ચૂનાનો પથ્થર (લાઇમસ્ટોન): કચ્છમાં ચૂનાના પથ્થરના વિશાળ ભંડાર છે, જે ગુજરાતના કુલ ભંડારના 67% જેટલા છે. ભુજ, નખત્રાણા અને અબડાસા તાલુકાઓમાં આ ખનીજ વધુ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે. સાંઘી સિમેન્ટ જેવી કંપનીઓએ અહીં ચૂનાખડકનો ઉપયોગ કરીને મોટા સિમેન્ટ પ્લાન્ટ સ્થાપ્યા છે.
• બેન્ટોનાઇટ: કચ્છમાં બેન્ટોનાઇટના પણ નોંધપાત્ર ભંડાર છે.
• જીપ્સમ (ચિરોડી): કચ્છમાં જીપ્સમના ભંડાર પણ ઉપલબ્ધ છે.
• કાઓલિન (ચિનાઈ માટી): કચ્છમાં કાઓલિન અથવા ચિનાઈ માટીના મોટા ભંડાર છે, જે ગુજરાતના કાઓલિન ભંડારના 62% જેટલા છે. રાપર અને ભચાઉ તાલુકાઓમાં આ ખનીજ વધુ જોવા મળે છે. તાજેતરમાં રાપર તાલુકામાં 200 મિલિયન મેટ્રિક ટન કાઓલિનનો વિશાળ ભંડાર શોધાયો છે.
• સિલિકા રેતી (Silica Sand): કચ્છમાં સિલિકા રેતીના ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભંડાર છે, જે ગુજરાતના કુલ સિલિકા રેતી ભંડારના લગભગ 98% જેટલા છે.
  ગૌણ ખનીજો:
  ઉપરોક્ત મુખ્ય ખનીજો ઉપરાંત, કચ્છમાં બેન્ટોનાઈટ, બ્લેકટ્રેપ, હાર્ડ મોરમ, સોફ્ટ મોરમ, બિલ્ડિંગ લાઇમસ્ટોન, સાદી રેતી, સામાન્ય ક્લે વગેરે જેવા ગૌણ ખનીજો પણ ઉપલબ્ધ છે.
  ખાણકામ ઉદ્યોગ અને વહીવટ:
  કચ્છમાં ખાણકામ એક મહત્વનો વ્યવસાય છે અને તે જિલ્લાના અર્થતંત્રમાં મોટો ફાળો આપે છે. ખાણ ખનીજ વિભાગ દ્વારા ખનીજ વહીવટ, લીઝ અને પરમિટની મંજૂરી, ગેરકાયદેસર ખનન પ્રવૃત્તિઓ પર દેખરેખ અને રોયલ્ટી વસૂલાત જેવી કામગીરી કરવામાં આવે છે. તાજેતરમાં, પર્યાવરણીય પ્રમાણપત્રો અને માઇનિંગ પ્લાનની પ્રક્રિયાઓને કારણે કેટલીક બ્લેકટ્રેપ ખાણો અને ક્રશર યુનિટો બંધ થતાં સ્થાનિક સ્તરે રોજગારી અને વિકાસ કાર્યો પર અસર થઈ હોવાના અહેવાલો પણ મળ્યા છે.
  કચ્છ તેના ખનીજ ભંડારોને કારણે સિમેન્ટ, સિરામિક્સ, કાચ ઉદ્યોગ અને અન્ય ઉદ્યોગો માટે કાચા માલનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે. મીઠાનું ઉત્પાદન પણ કચ્છનો એક મુખ્ય ઉદ્યોગ છે, જ્યાં ગુજરાતના કુલ મીઠા ઉત્પાદનનો 60% જેટલો હિસ્સો ઉત્પન્ન થાય છે.